Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego

Chciałbym poruszyć bardzo ważny temat związany z uprawianiem takiego sportu, jakim jest  bieganie, a mianowicie uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego (ACL).

Autorem tekstu jest Konrad Janicki – fizjoterapeuta nowych technologii w ośrodku ODNOVA dla Ciebie, odważnie wdraża nowinki światowych dokonań medycznych na grunt rodzimy. Jego hobby to świat kotów, które stale poznaje, przygarnia i hoduje.

Mechanizm uszkodzenia ACL

Mechanizm uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego wynika z urazu, gdy podudzie zrotowane jest do wewnątrz przy ustabilizowanej stopie. Innym mechanizmem jest sytuacja, gdy kolano jest wyprostowane, stopa znajduje się na podłożu oraz dojdzie do bezpośredniego uderzenia z boku, w wyniku czego dochodzi do zerwania więzadła krzyżowego przedniego (często uszkodzeniu ulega również więzadło poboczne piszczelowe i łąkotka przyśrodkowa).

Objawy uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego

Bezpośrednio po urazie więzadła krzyżowego przedniego odczuwamy bardzo silny ból, który dosyć szybko ustępuje. W ciągu 24 godzin kolano może opuchnąć, co świadczyć będzie o wystąpieniu krwiaka wewnątrz stawu. Często pacjenci zgłaszają również słyszalny „trzask” w stawie, jakby coś się rozerwało. Pierwsze kroki po urazie zwykle są bolesne i w zależności od stopnia uszkodzenia może występować objaw „uciekania” kolana, czyli niestabilność w płaszczyźnie strzałkowej. Przy niewielkim urazie, gdy włókna uszkodzone są jedynie częściowo, objaw ten nie będzie występował.

Badanie i terapia zerwanego ACL

W badaniu fizykalnym za pomocą testów klinicznych lekarz lub fizjoterapeuta oceni wydolność więzadła krzyżowego przedniego oraz innych struktur badanego kolana. Pośród badań obrazowych wykonuje się RTG celem wykluczenia złamania towarzyszącego urazowi oraz rezonans magnetyczny do szczegółowej oceny innych struktur stawu kolanowego.

Jeśli nie występują objawy niestabilności stawu kolanowego, to stosowane jest leczenie zachowawcze poprzez unieruchomienie kończyny w ortezie na czas gojenia się więzadła krzyżowego przedniego i okolicznych tkanek. Następnie pod kontrolą fizjoterapeuty rozpoczyna się proces przywracania zakresu ruchomości w stawie oraz siły mięśniowej. Na tym etapie bardzo pomocna jest również fizykoterapia, np. pole magnetyczne, laser czy krioterapia.

Operacyjna rekonstrukcja ACL

U osób młodych, aktywnych sportowo, gdy występuje niestabilność, stosowane jest leczenie operacyjne. Polega ono na artroskopowej rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego. Przeszczep pobierany jest zwykle z grupy kulszowo-goleniowej lub więzadła właściwego rzepki. Gdy przeszczep jest niemożliwy, stosuje się sztuczne więzadło.      

Proces rehabilitacji rozpoczyna się jeszcze przed zabiegiem operacyjnym. Na tym etapie jej celem jest działanie przeciwobrzękowe, przeciwbólowe i przeciwzapalne. Czas trwania pełnego procesu rekonwalescencji po zabiegu operacyjnym najczęściej jest to okres od 6 do 9 miesięcy. W tym czasie wprowadzane są ćwiczenia mające na celu przywrócenie prawidłowego zakresu ruchomości w stawie, głównie pełnego wyprostu, i ćwiczenia siły mięśniowej – przede wszystkim ćwiczenia izometryczne mięśnia czworogłowego, ćwiczenia czucia głębokiego na stabilnych i niestabilnych podłożach oraz ćwiczenia rozciągające określone grupy mięśniowe. Stosowane są również zabiegi z zakresu fizykoterapii, takie jak pole magnetyczne, laser, krioterapia, elektrostymulacja mięśnia czworogłowego czy kinesiotaping.

Ćwiczenia profilaktyczne

Zagrożenie powstaniem urazu więzadła krzyżowego przedniego jest inne u każdego człowieka. Statystyki pokazują, że tego typu kontuzje trzykrotnie częściej przytrafiają się kobietom, co ma związek z różnicami w budowie anatomicznej (szersza miednica, większy stopień koślawienia kolan).

Jednym z istotnych czynników wpływających na ryzyko powstawania uszkodzeń więzadła krzyżowego przedniego, jest niekorzystny stosunek zbyt dużej siły mięśnia czworogłowego uda (znajdującego się na przedniej powierzchni uda) w porównaniu ze zbyt małą siłą mięśni kulszowo goleniowych (znajdujących się na tylnej powierzchni uda). Taki dysbalans mięśniowy przeciąża w istotny sposób więzadło krzyżowe przednie, przez co łatwiej ulega ono urazom i słabiej się goi. Jeśli chcemy wzmocnić swoje mięśnie kulszowo goleniowe, możemy to osiągnąć poprzez regularne wykonywanie kilku prostych ćwiczeń.

Pierwszym przykładem tego ćwiczenia może być zwyczajny martwy ciąg, wykonywany z hantlami albo ze sztangą. Ważne, aby wykonywać ruch, stojąc na prostych nogach, oraz aby plecy były zdrowo wyprostowane: lordoza lędźwiowa powinna być zachowana, a łopatki ściągnięte. Osoby, które mają historię dyskopatii lub kręgozmyków powinny zachować szczególną ostrożność i zrezygnować z tego ćwiczenia, lub skonsultować się ze swoim fizjoterapeutą bądź lekarzem.

Do drugiego ćwiczenia przyda się elastyczna guma. Polega ono na położeniu się na brzuchu, przymocowaniu gumy do ściany lub mebla za sobą oraz do własnej kostki. Następnie, zginamy kończynę w kolanie, walcząc z oporem elastycznej taśmy.

Trzecie ćwiczenie jest ciekawe, ale niestety wymaga drugiej osoby do pomocy, lub ewentualnie drabinki gimnastycznej. Rozpoczynamy je w klęku prostym, ze stopami przetrzymywanymi przez pierwszy szczebel drabinki lub ręce współćwiczącego. Ręce trzymamy podniesione na poziomie barków, aby uchronić się przed ewentualnym zbyt szybkim spotkaniem z podłożem. Ruch polega na powolnym, kontrolowanym opuszczeniu tułowia do pozycji leżenia przodem, po czym powrocie wykorzystując izolowaną siłę mięśni kulszowo goleniowych. Postarajcie się utrzymać głowę, tułów i uda w jednej linii! Wykonanie tego ćwiczenia bez użycia rąk jest naprawdę trudne, więc nie przejmujcie się, jeśli będziecie musieli się wesprzeć kończynami górnymi przy „lądowaniu” i „starcie” z podłoża.

Niektórzy wskazują również półprzysiady jako skuteczne ćwiczenie na mięśnie kulszowo goleniowe, ale warto pamiętać, że pomimo stanowienia dobrego, wszechstronnego narzędzia wzmacniania kończyn dolnych, półprzysiady nie działają selektywnie na mięśnie i wzmacniają mięśnie czworogłowe ud razem z kulszowo goleniowymi, co raczej nie wyeliminuje wspomnianego wcześniej problemu dysbalansu mięśniowego.

Również istotne i warte włączenia w swoją rutynę treningową są ćwiczenia równoważne i budujące propriocepcję, czyli czucie głębokie, ponieważ doskonalenie tych dwóch umiejętności pozwala biegać i poruszać się w sposób zwinniejszy, z mniejszą ilością niekontrolowanych ruchów, potknięć czy upadków, które mogłyby skutkować uszkodzeniem więzadła krzyżowego przedniego.

Pamiętajcie więc, żeby uniknąć przykrych i bolesnych urazów stawów kolanowych ważna jest regularna aktywność fizyczna. Jeśli pogoda nie sprzyja, polecam trening na bieżni, wioślarz, stepper czy po prostu rower stacjonarny.

Jeśli decydujecie się na bieganie w niesprzyjających zimowych warunkach, nie zapomnijcie oczywiście o porządnej rozgrzewce, czyli rozgrzaniu wszystkich stawów oraz ćwiczeniach rozciągających. To pozwoli wam  znacznie zmniejszyć ryzyko uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego.