Jak bieganie wpływa na zdrowie psychiczne?

Biegasz, bo… to poprawia Twój nastrój? Bo kiedy trenujesz, „czujesz się lepiej” – tak ogólnie i ze sobą? Co takiego „robi” bieganie, że dodaje energii lub uwalnia napięcie? I w ogóle, dlaczego mimo dużego zmęczenia po treningu, za jakiś czas znowu zakładamy buty i świadomie decydujemy znowu się zmęczyć? Wygląda na to, że bieganie dostarcza wielu korzyści, które w ogólnym rozrachunku sprawiają, że żyje nam się lepiej.

Jak to zdrowie ująć?

Można by wiele pisać o korzyściach biegania w kontekście funkcjonowania ludzkiego organizmu. Nie od dziś wiadomo, że odpowiednio prowadzony, regularny trening biegowy pozytywnie wpływa na nasze zdrowie. No właśnie, mówiąc o zdrowiu mam na myśli nie tylko to fizyczne, ale również psychiczne. Gdyby tak się zastanowić, co wyróżnia człowieka, który określa siebie jako zdrowego? Z pewnością będzie to prawidłowe działanie wszystkich układów organizmu, sprawne ciało, ale też optymalnie dobry nastrój, chęci do życia, umiejętność radzenia sobie z problemami, nawiązywania relacji czy regulacji emocji. Zdrowy człowiek potrafi zaspokajać swoje potrzeby, podejmować nowe zadania życiowe i decyzje. Według Światowej Organizacji Zdrowia zdrowie jest harmonijnym i wzajemnym oddziaływaniem takich sfer jak: soma (aspekty fizyczne zdrowia), psyche (aspekty psychologiczne) oraz polis (aspekty duchowo – społeczne). Jakikolwiek „uszczerbek” którejś ze stref rzutuje na funkcjonowanie reszty. Właśnie dlatego, że istota ludzka to „system naczyń połączonych” możemy mówić o tak szerokim wpływie aktywności fizycznej na nasze zdrowie.

Co Twój mózg mówi na bieganie?

Mózg – organ, psychika, a może komputer pokładowy? Tak na dobrą sprawę, to trudno zliczyć i wymienić wszystkie funkcje ludzkiego mózgu – także w kontekście aktywności ruchowej. Kiedy idziemy lub biegniemy, uruchamiają się najróżniejsze procesy psychiczne – od odbierania wrażeń płynących z otoczenia poprzez zmysły, po aktywację kory ruchowej odpowiadającej za koordynację ruchów. To właśnie tutaj dochodzi do interpretacji biegania jako korzystne lub nie, nadawane jest znaczenie i sens temu, co robimy. Zapewne każdy z nas słyszał o hormonach szczęścia, takich jak endorfiny czy serotonina. I pewnie wielu wiąże je z pozytywnym wpływem aktywności fizycznej, bo wydzielane w trakcie biegu redukują stres i uśmierzają ból. Wszystko się zgadza, jednak mało kto wie, że regularny ruch sprawia, że mózg jest lepiej dotleniony oraz tworzy nowe połączenia nerwowe. A im więcej tych połączeń, tym sprawniejsze działanie mózgu – w tym takich funkcji jak pamięć, koncentracja czy radzenie sobie w sytuacjach stresujących.  Badania dowodzą, że Ci, którzy trenują, z większą łatwością przyswajają wiedzę, uczą się szybciej i efektywniej. Mówi się, że jedną z przyczyn powstawania depresji jest zanik połączeń nerwowych, dlatego tak często w leczeniu depresji wprowadza się aktywność ruchową (w tym spacery, bieganie) w celu pobudzenia tworzenia się nowych szlaków w mózgu.

Dobry humor, lepsze życie

Regularna aktywność fizyczna wpływa na zwiększenie odczuwania zadowolenia z życia i z jego jakości. Sprawia, że poprawia nam nastrój. Co więcej, ruch zmniejsza także objawy depresji i stanów lękowych. Z czego to wynika? Niektóre badania głoszą, że za wszystkimi tymi pozytywnymi zmianami  stoją zmiany neurobiologiczne. A może tak naprawdę to efekt zmiany naszego myślenia i uczuć na bardziej pozytywne? Co prawda nauka nie rozstrzyga tego jednoznacznie, ale pokazuje, jak wiele czynników wpływa na nasze samopoczucie i ogólne funkcjonowanie w kontekście zdrowia psychicznego.

W jednym z badań wzięły udział 244 osoby biegające rekreacyjnie, które przez okres trzech miesięcy każdego tygodnia określały swoją częstotliwość treningów oraz łączny dystans, jaki udało im się  pokonać w ostatnich 7 dniach. Projekt miał na celu sprawdzenie zależności między pokonywanym dystansem a poczuciem dobrostanu. Tak jak się spodziewano –  im więcej treningów i wybieganych kilometrów, tym w lepszym nastroju byli biegacze. Dodatkowo następował wyraźny wzrost pozytywnych myśli o sobie i o swoim życiu.

Nauka jasno mówi o związku między uprawianiem sportu o niskiej intensywności i poprawą zdrowia psychicznego. Ale co z bieganiem? Biegacze w trakcie przygotowań do maratonu wykazywali zwiększone poczucie własnej wartości oraz lepiej radzili sobie z emocjami. Wielu biegaczy przyznaje także, że odkąd rozpoczęli treningi, stali się bardziej stabilni emocjonalnie, doświadczyli zmniejszenia  napięcia psychicznego i złości, poprawy ogólnego obrazu swojej osoby i odczuwanego szczęścia. Z kolei tym, którym udało się ukończyć dystans półmaratonu, wzrosła samoocena, wiara we własne możliwości oraz poziom odczuwanego szczęścia. Biorąc pod uwagę poziom wysiłku, to wśród biegających z większą intensywnością kobiet zauważono mniejsze odczuwanie niepokoju i lęku w porównaniu do tych, które trenowały z niską intensywnością.

Wiemy już, że zdrowie niejedno ma imię i że warto o nie dbać.  Słyszymy to z każdej strony. Ku radości psychologów coraz częściej i coraz więcej mówi się także o istocie zdrowia psychicznego i o tym, że nie warto go pomijać w codziennym dbaniu o siebie. Na szczęście żyjemy w czasach, kiedy możemy obserwować ciągły wzrost świadomości w tym obszarze. Pamiętajmy, że przedstawione wcześniej badania to tylko przesłanki i żaden wynik nie jest pewnikiem. Nie wszystkie rezultaty  prezentują się czarno na białym, a raczej mogą  być zachętą do dalszej eksploracji tematu. Nasz świat ciągle ma zbyt mało wiedzy na temat biegaczy! Nie możemy też wszystkich wrzucić do jednego worka, bo w końcu, ilu biegaczy, tyle różnych zmiennych i czynników, które kształtują to, jak wygląda nasze samopoczucie psychiczne. Jedno jest pewne, bieganie ma ogromny potencjał wspierający zdrowie psychiczne.

Źrodła: 

Borys, B.(2010).  Zasoby zdrowotne w psychice człowieka. Forum Medycyny Rodzinnej, nr.1, s. 44 -52.

Doyenart, R., Olimpio, M., Boeira, D., Sombrio, F., Milhomes, Y., Gomes, K., Thirupathi, A., Accordi Da Silva, L. (2020). Psycho – Physiological changes after a half marathon in amateur runners. Journal of Physical Education and Sport, nr 20 (4), s. 1768 – 1774.

Evans, M., Rohan, K.J., Howard, A., Ho, S., Dubbert, P.M., &Stetson, B. A. (2017). Exercise dimensions and psychological well – being: A community – based exercise study. Journal of Personality and Social Psychology, 74, 967 – 984, doi: 10. 1037/0022 – 3514. 74. 4. 967.

Hansen, A. (2020). W zdrowym ciele zdrowy mózg. Wydawnictwo: Otwarte.

Nezlek, J. B., Cypryańska, M., Cypryański, P., Chlebosz, K., Jenczylik, K., Sztachańska, J., & Zalewska, A. M. (2018). Within-person relationships between recreational running and psychological well-being. Journal of Sport and Exercise Psychology, 40(3), 146-152.

Więcław, G. (2018). Ile sił w głowie. Psychologiczny niezbędnik biegacza. Świdnica: Athlete Sp. z o.o.