W czasowej strukturze treningu wyróżnia się trzy rodzaje cykli:
- długie (makrocykle) – wieloletnie, roczne, półroczne;
- średnie (mezocykle) – składające się z określonej liczby mikrocykli;
- małe (mikrocykle) – składające się z kilku jednostek treningowych
- oraz jednostkę treningową jako najmniejsze ogniwo struktury.
Periodyczne zmiany charakteru pracy, przechodzenie od jednego cyklu do drugiego, porządek realizacji poszczególnych zadań szkoleniowych tłumaczy się uwarunkowaniem rozwoju formy sportowej rozumianej jako stan optymalnej gotowości do uzyskiwania wysokich wyników. W funkcji czasu wydzielić można trzy fazy:
- budowania,
- utrzymywania (wstępnej stabilizacji),
- okresowej utraty formy.
Budowanie formy ukierunkowane jest na podwyższenie funkcjonalnej doskonałości organizmu, wszechstronne doskonalenie cech sprawnościowych i wolicjonalnych, formowanie niezbędnych umiejętności. Faza utrzymywania formy charakteryzuje się względną stabilizacją stanu gotowości zawodnika do uzyskiwania wysokich wyników. Doskonali się tu przede wszystkim te elementy, które bezpośrednio wpływają na wynik. Z kolei w fazie czasowego obniżenia formy następuje świadoma zmiana treści treningowych na pracę bardziej wszechstronną, osłabienie związków funkcjonalnych, które poprzednio warunkowały wysoki stan formy.
W treningu wyróżnia się odpowiednio do tego trzy okresy:
- okres przygotowawczy (budowanie formy),
- okres startowy (zachowanie i stabilizacja formy),
- okres przejściowy (względny wypoczynek)
Na ogół czas jednego cyklu kształtowania formy wiąże się z przebiegiem cyklu rocznego, w niektórych dyscyplinach półrocznego. Granice przedstawiają się następująco:
- okres przygotowawczy: 5-7 miesięcy w cyklu rocznym, 3-4 miesiące w cyklu półrocznym
- okres startowy: 4-5 miesięcy w cyklu rocznym; 1,5-2 miesiące w cyklu półrocznym;
- okres przejściowy: około 6 tygodni w cyklu rocznym, 3-4 tygodnie w cyklu półrocznym.
Czas trwania okresów wynika z kalendarza imprez, wskazującego terminy uzyskania formy. Układ kalendarza wyznacza strukturę okresu startowego, wpływając pośrednio także na długotrwałość pozostałych.