Podstawowa przemiana materii w ujęciu dietetyczki

Podstawowa przemiana materii to tzw. metabolizm podstawowy. Chodzi o najniższy poziom przemian energetycznych, dzięki którym możliwe jest zachowanie podstawowych funkcji życiowych w równowadze. Dotyczy to m.in. krążenia krwi, pracy serca, oddychania, wzrostu komórkowego, budowy tkanek, pracy układu nerwowego oraz termoregulacji.

Niezależnie od tego czy biegniemy w maratonie, czy spokojnie leżymy na kanapie, organizm wydatkuje pewną energię, by utrzymać nas przy życiu.

PPM jest wartością podlegającą ciągłym zmianom. Właściwie na co dzień bardzo ciężko o warunki, w których zapotrzebowanie organizmu byłoby stałe i ograniczało się tylko do tej podstawowej wartości. Na ogólną wielkość PPM wpływ ma płeć, wiek, masa ciała, wzrost, aktualny stan fizjologiczny, stan odżywienia i funkcjonowania gruczołów dokrewnych.

Różnice wynikające z płci związane są głównie z różnym składem procentowym ciała i oddziaływaniem w różnym stopniu szeregu hormonów. Osoby, u których występuje nieodpowiednia (zbyt niska) podaż energii, mają obniżoną PPM, gdyż organizm zmniejsza wydatek energetyczny, by oszczędzić ją na dłuższy czas.

Niedoczynność gruczołu tarczycy może obniżać podstawową przemianę materii nawet o 40%. To jest właśnie częstym powodem, dla którego osoby cierpiące na niedoczynność tarczycy (najczęściej kobiety) mają problem z utrzymaniem prawidłowej masy ciała. Hormon wzrostu, na którego bezpośredni wpływ ma aktywność fizyczna (taka jak np. bieganie), może zwiększać podstawową przemianę materii nawet o ok.20%!

Temperatura otoczenia także ma wpływ na PPM, gdy na zewnątrz jest chłodno, podstawowa przemiana materii wzrasta, gdyż organizm wydatkuje dodatkową energię, by utrzymać właściwą temperaturę ciała.

• MIĘŚNIE – podnoszą poziom PPM
• WIEK – PPM zmniejsza się wraz z wiekiem
• GENY – PPM może ulegać zmniejszeniu pod wpływem konkretnych czynników genetycznych
• CIĄŻA – podnosi poziom PPM
• ODCHUDZANIE – zmniejsza poziom PPM
• WYSIŁEK FIZYCZNY – zwiększa poziom PPM

„Tracenie mięśni” (czyli nic innego jak ich katabolizm) wiąże się ze zmniejszeniem wartości podstawowej przemiany materii. Badania wykazują, że fizjologicznie organizm nie obniża wartości PPM na jednostkę beztłuszczowej masy ciała, a raczej zawsze wiąże się to z utratą tkanki mięśniowej.

By obliczyć wartość swojej podstawowej przemiany materii, korzysta się zazwyczaj z kilku wzorów:

1. Wzór Harrisa – Benedicta (BMR)
Mężczyzna (88,4+13,4 x masa ciała)+(4,8 x wzrost)-(5,68 x wiek)
Kobieta (447,6+9,25 x masa ciała)+(3,10 x wzrost)-(4,33 x wiek)

[masa ciała w kg, wzrost w cm, wiek w latach]

2. Bardziej dokładny wzór Mifflin-St Jeor Equation
Mężczyzna 9,99 x masa ciała + 6,25 x wzrost – 4,92 x wiek + 5
Kobieta: 9,99 x masa ciała + 6,25 x wzrost – 4,92 x wiek – 161

U sportowców zaś można posłużyć się bardziej zaawansowanym wzorem:

1. Katch – Mc Ardle (BMR)
370 + (21,6 x beztłuszczowa masa ciała [LBM])

2. Cunningham RMR
500 + (22 x LBM)

By wyliczyć beztłuszczową masę ciała (LBM), znany musi być procentowy udział tkanki tłuszczowej. Może być to obliczone z wzorów, bądź zmierzone za pomocą specjalnych urządzeń do tego stosowanych.

Fachowo, podstawowa przemiana materii określana jest w spoczynku, w optymalnej temperaturze otoczenia, po ok. 8 godzinach snu, 12-14 godzin po spożyciu ostatniego posiłku.

Wartości uzyskane można wykorzystać do obliczenia całkowitej przemiany materii, czyli podstawy do bilansowania jadłospisu i dziennego rozkładu energetycznego.