Trener biegania 
Sklep biegacza 
Spis treści
Zasadność stosowania diety bezglutenowej zarówno przez sportowców jak i osoby nieuprawiające sportu stała się jednym z najgłośniej dyskutowanych tematów ostatnich lat. W przypadku biegaczy temat ten nabiera szczególnego znaczenia, gdyż wysoki wydatek energetyczny związany z uprawianą dyscypliną determinuje konieczność większego spożycia produktów węglowodanowych takich jak pieczywo, makarony, produkty mączne czy płatki zbożowe, które zazwyczaj są źródłem glutenu. Dlatego też, przed podjęciem decyzji o wyeliminowaniu wspomnianych produktów z diety, warto zweryfikować: czy istnieją dowody na pozytywny wpływ diety bezglutenowej na wydolność fizyczną, samopoczucie oraz inne aspekty zdrowotne?
Celiakia i nietolerancja glutenu
Gluten, czyli mieszanina białek obecna w zbożach takich jak pszenica, żyto czy jęczmień, posądzany jest o szereg niekorzystnych efektów zdrowotnych: od pogorszenia samopoczucia, indukcję stanu zapalnego w organizmie czy wreszcie możliwość obniżenia wydolności fizycznej. Obawy te są uzasadnione w przypadku biegaczy cierpiących na celiakię, czyli trwałą nietolerancję glutenu, w której eliminacja tego składnika z diety konieczna jest przez całe życie. Liczba osób chorujących na celiakię nie jest jednak duża – obecne dane mówią o ok 1% populacji europejskiej. Drugim schorzeniem, kilkukrotnie częstszym od celiakii, w którym dieta bezglutenowa przyniesie korzystne efekty zdrowotne jest nieceliakalna nietolerancja glutenu.
Diagnostyka chorób glutenozależnych
Jeśli podejrzewasz u siebie celiakię, konieczna będzie wizyta u gastroenterologa, a co za tym idzie wykonanie oznaczeń przeciwciał (przeciw transglutaminazie tkankowej i deamidowanej gliadynie) oraz biopsja jelita cienkiego, która ostatecznie potwierdzi lub wykluczy chorobę. W przypadku nieceliakalnej nietolerancji glutenu sprawa nie jest taka prosta, z uwagi na brak specyficznych markerów wykrywających zaburzenie. Dlatego też diagnostyka opiera się o wykluczenie celiakii oraz alergii na pszenicę, a także obserwację nasilenia objawów na diecie bezglutenowej oraz po ponownym wprowadzeniu glutenu.
Dieta bezglutenowa, a wydolność i stan zdrowia
Zarówno nieceliakalna nietolerancja nlutenu jak i sama celiakia dotykają niewielkiego odsetka biegaczy. Czy jest zatem sens wdrażać dietę bezglutenową w codziennym żywieniu osób zdrowych? Niedawno przeprowadzone badania jednego z czołowych dietetyków sportowych dr Trenta Stellingwerffa wykazały, że zastosowanie u wytrenowanych sportowców 7-dniowej diety, w której obecny był gluten, nie wpłynęło negatywnie na wydolność fizyczną, samopoczucie, markery uszkodzenia jelit oraz markery stanu zapalnego w organizmie. Wprawdzie przeprowadzone badania były krótkoterminowe, jednak są to pierwsze wiarygodne dowody na to, że zdrowi sportowcy nie muszą obawiać się, że spożycie glutenu negatywnie odbije się na ich zdrowiu czy uzyskiwanych wynikach sportowych. Dodatkowo, ten sam autor wykazał, że sportowcy stosujący dietę bezglutenową wdrażali ją najczęściej bez przeprowadzenia badań diagnostycznych i konsultacji ze specjalistą, zaś tylko w oparciu o samodiagnozę oraz informacje zaczerpnięte z internetu.
Wartość odżywcza diet bezglutenowych
Warto również poruszyć kwestię niższej wartości odżywczej posiłków pozbawionych glutenu. Analizy oceniające skład odżywczy kilkuset produktów wykazały, że pokarmy bezglutenowe (min.: mąki, makarony, chleby) cechowały się znacznie niższą zawartością białka i zwiększoną zawartością tłuszczu. Przy braku dbałości o dobór codziennego menu, dieta bezglutenowych biegaczy może mieć zatem nieprawidłową zawartość istotnych składników odżywczych, co w perspektywie długofalowej, może skutkować niekorzystnymi zmianami składu ciała.
Stanowisko autorytetów ds. dietetyki sportowej
Należy również zwrócić uwagę na fakt, iż czołowi dietetycy sportowi oraz ośrodki badawcze zajmujące się żywieniem i suplementacją sportowców nie widzą powodów, aby w przypadku zdrowych zawodników eliminować z diety produkty zawierające gluten. Pogląd taki podzielają min. obecny na 1 Zjeździe Polskiego Towarzystwa Dietetyki Sportowej prof. Asker Jeukendrup, wspomniany już dr Trent Stellingwerff oraz Australijski Instytut Sportu, będący wiodącą organizacją z zakresu dietetyki i fizjologii sportu. Warto też dodać, iż w kontekście stosowania zarówno diety bezglutenowej jak i innych alternatywnych diet czy suplementów nie należy pomijać znaczenia często niedocenianego efektu placebo. Nie od dziś wiadomo bowiem, że korzystnie będzie działać na nas to, w co wierzymy, że zadziała.
Podsumowując: eliminowanie glutenu z diety nie przyczyni się do poprawy stanu zdrowia czy lepszej wydolności fizycznej zdrowych biegaczy.
Autorką artykułu jest MAJA TOMCZYK – absolwentka Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, doktorantka AWFiS W Gdańsku. Jej główne obszary zainteresowań to żywienie i suplementacja w sporcie, ze szczególnym uwzględnieniem dyscyplin wytrzymałościowych i druzynowych. Autorka strony internetowej http://zywieniewsporcie.com
Bibliografia:
Lis Detal.: No Effects of a Short-Term Gluten-free Diet on Performance in Nonceliac Athletes. Medicine & Science in Sports & Exercise, 2015.
Lis Detal.: Exploring the Popularity, Experiences, and Beliefs Surrounding Gluten-Free Diets in Nonceliac Athletes. International Journal of Sport NutritionandExerciseMetabolism,2015.
Miranda Jetal.: Nutritional differences between a gluten-free diet and a diet containing equivalent products with gluten.
Saturni L et al.: The Gluten-Free Diet: Safety and Nutritional Quality. Nutrients, 2010
The Australian Institute of Sport (AIS)
