Trener biegania 
Sklep biegacza 
Zdrowie
Spis treści
Ibuprom, ketonal czy naproksen to niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLZP), których stosowanie nie jest zakazane przez Światową Agencję Antydopingową (WADA). Szerokim echem w świecie biegowym odbiła się więc decyzja organizatorów festiwalu UTMB® o dyskwalifikacji grożącej sportowcom, którzy będą je przyjmować bezpośrednio przed lub w trakcie zawodów. Już zeszłego roku złapano trzech takich delikwentów, jednak wówczas potraktowano ich łagodnie i bardziej jako przykład, od tego roku nie będzie jednak taryfy ulgowej. Nie chodzi bowiem tylko o zwalczanie dopingu, ale przede wszystkim o zdrowie i bezpieczeństwo biegaczy. Czy leki przeciwzapalne rzeczywiście są niebezpieczne?
Komu potrzebne są leki przeciwzapalne i po co?
No cóż, na pewno są powszechne. Z licznych badań wynika, że aż 46% biegaczy londyńskiego maratonu planowało wziąć NLPZ podczas biegu, a 34% zażyło leki w dniu maratonu; 30% uczestników zawodów Ironman w Nowej Zelandii również wzięło NLPZ; 49% uczestników maratonu w Bonn w Niemczech stosowało leki przeciwbólowe, głównie ibuprofen; aż 70% uczestników biegu Western States ® 100-Mile Endurance Run zażyło przed imprezą środek przeciwbólowy, z czego 86% z nich wybrało ibuprofen; badanie triathlonistów zawodów Ironman z 2011 roku wykazało, że prawie 60% zażyło leki przeciwzapalne w ciągu trzech miesięcy poprzedzających wyścig; aż 90% uczestników Parkrun w Wielkiej Brytani stosowało NLPZ, zwykle w postaci dostępnego bez recepty ibuprofenu, z czego połowa przed biegiem. W Poznaniu również przeprowadzono takie badania w latach 2014 – 2016, kiedy średnio od 15 do 19% uczestników maratonu deklarowało przyjmowanie NLPZ. Prawie połowa biegaczy stosowała leki bez porady lekarza.
Dlaczego biegacze biorą leki przeciwbólowe przed startem? Oczywiście, najczęściej zapobiegawczo. Prawie co szósty uczestnik Poznań Maratonu stosował leki przeciwbólowe przed bieganiem (średnio 84%) lub podczas biegania (średnio 27%) z powodu odczuwanego lub oczekiwanego bólu. Aż 42-54% biegaczy wierzy, że przyjmowanie NLPZ zwiększy ich tolerancję na ból i pozwoli im kontynuować wyścig mimo kontuzji, aż 62% triathlonistów przyjmujących leki również oczekiwało zmniejszenia bólu podczas zawodów. Ogólnie dostrzegalna jest tendencja, że im dłuższy czas trwania zawodów, tym większe prawdopodobieństwo – zdaniem zawodnika – że doświadczy bólu i tym chętniej będzie korzystał ze środków przeciwbólowych już przed startem. Jednocześnie, im dłuższy dystans, tym spożycie było większe, co po części uzasadnia oczywiście czas trwania wydarzenia – porównywalnie, jeśli przestrzega się dopuszczalnej dawki, to podczas maratonu można przyjąć jedną, a podczas biegu ultra czy zawodów Ironman, które trwają od ośmiu do kilkunastu godzin, można przyjąć nawet dwie lub trzy dawki. Jednak powszechne jest przyjmowanie większych dawek niż dozwolone.
Jednocześnie aż 59% uczestników poznańskiego maratonu uważało, że stosowanie leków przeciwbólowych może być szkodliwe dla ich zdrowia, mimo to i tak je stosowało. Ale czy aby na pewno świadomość negatywnych skutków obejmuje wszystkie możliwe efekty?
Ryzyko stosowania leków przeciwbólowych podczas wysiłku
W 2009 roku Erik Skaggs ustanowił nowy rekord trasy (9:11:05) podczas biegu na 100 km Where’s Waldo, a dwa dni później trafił do szpitala z powodu niewydolności nerek. Jak sam mówił, jego stan zdrowia był efektem kombinacji kilku rzeczy, spośród których na pierwszym miejscu wymienił ibuprofen. Wziął pięć tabletek, czyli łącznie 1000 mg w ciągu 9 godzin, choć dopuszczalna dawka to 200-400 mg co 6 godzin, a maksymalna dobowa to 1200 mg. Biegacz dołożył do tego również odwodnienie oraz uszkodzenie mięśni (rabdomioliza). Także Stephanie Ehret, amerykańska ultramaratonka, która zażyła 12 tabletek ibuprofenu podczas 24-godzinnego wyścigu, trafiła do szpitala z niewydolnością nerek, odwodnieniem i rabdomiolizą.
Uszkodzenie nerek
Lekarze doskonale wiedzą, że stosowanie NLPZ może zwiększać ryzyko wystąpienia problemów z nerkami, prowadząc do ich niewydolności. W badaniu wykonanym na 89 biegaczach, wśród których 53% otrzymywało placebo, a 47% przyjmowało 400 mg ibuprofenu co 4 godziny, aż 39 uczestników miało ostre uszkodzenie nerek po 80 km, z tym że wskaźnik uszkodzenia nerek był o 18% wyższy wśród osób, które przyjmowały lek w porównaniu z osobami, które dostawały placebo, a ponadto u osób stosujących ibuprofen częściej dochodziło do cięższego uszkodzenia nerek. W innej grupie 23 maratończyków, w 55% przypadków stwierdzono uszkodzenie nerek, którego istnienia biegacze nawet nie byli świadomi. Mechanizm ten jest skomplikowany i powiązany z innymi współprzyczynami. Leki powodują zmniejszenie przepływu krwi do nerek i związane z tym pogorszenie ich czynności, podobnie jak odwodnienie czy skrajny wysiłek fizyczny, kiedy więc te zjawiska występują wspólnie, ryzyko uszkodzenia nerek wzrasta. Dodać do tego należy również rabdomiolizę — czyli uwalnianie do krwiobiegu zawartości komórek mięśni poprzecznie prążkowanych wskutek uszkodzenia ich błon komórkowych, co również jest szkodliwe dla nerek i często powoduje ich uszkodzenie. Z powodu odwodnienia i rabdomiolizy w 2015 roku zmarł 40-letni uczestnik zawodów Boulder Ironman.
Hiponatremia
Uszkodzenie nerek, rabdomioliza i odwodnienie to nie jedyne ryzyko. NLPZ mogą bowiem powodować lub zwiększać ryzyko hiponatremii, zwłaszcza w przypadku długotrwałego wysiłku fizycznego. Hiponatremia to obniżenie poziomu sodu, które najczęściej jest efektem nadmiernych ilości wody w ustroju. Na przykład, po maratonie bostońskim w 2002 roku, aż 13% z 488 przebadanych biegaczy miało hiponatremię, z kolei w 1997 roku w wśród 330 uczestników zawodów Ironman w Nowej Zelandii aż 18% miało hiponatremię. W kolejnym badaniu uczestników tych zawodów, przeprowadzonym w 2004 roku, stwierdzono, że 30% z nich wzięło leki przeciwbólowe i aż 6% z nich miało hiponatremię, która nie wystąpiła u osób nie biorących NLPZ. Choć zdarza się to rzadko, trzeba być świadomym, że leki przeciwzapalne zmniejszają działanie prostaglandyn, które w nerkach wpływają na homeostazę sodu i wody oraz odpowiadają za prawidłowy nerkowy przepływ krwi, a dodatkowo wzmacniają działanie hormonu (ADR), który powoduje zagęszczenie moczu. Krótko mówiąc, leki osłabiają wydalanie wody z organizmu i tym samym rozcieńczają sód, prowadząc do niebezpiecznej dla zdrowia hiponatremi. Żeby uzmysłowić sobie niebezpieczeństwo z tym związane, dodam, że w 2002 roku, podczas wspomnianego wyżej maratonu bostońskiego, jedna z uczestniczek, mająca ledwie 23 lata, zmarła wskutek obrzęku mózgu spowodowanego hiponatremią.
Problemy żołądkowe
Podczas ćwiczeń przepływ krwi w przewodzie pokarmowym jest zmniejszony, a objawy żołądkowo-jelitowe są powszechne u biegaczy. Jednakże leki przeciwzapalne mają w tym wszystkim swój udział i mogą powodować potencjalnie niebezpieczne skutki uboczne w przewodzie pokarmowym, od zgagi, przed nudności, wymioty, biegunkę, aż do krwawienia z przewodu pokarmowego. NLPZ blokują bowiem enzymy, które pełnią ważną funkcję w ochronie błony śluzowej żołądka i dzięki którym żołądek może wytrzymać ekspozycję na kwasy żołądkowe. Krótko mówiąc, uszkadzają one naturalną barierę ochronną. Stosowanie NLPZ wiąże się z trzy do pięciokrotnie zwiększonym ryzykiem powikłań ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego, krwawienia z błon śluzowych lub perforacji, w porównaniu z brakiem leków. Badając maratończyków z Chicago, wykazano, że przyjmowanie ibuprofenu podczas długotrwałego wysiłku może zwiększać przepuszczalność przewodu pokarmowego, a w niedawnych badaniach wprost wskazano, że ibuprofen nasila uszkodzenia jelita cienkiego. Wywołuje to wyciek endotoksyn z jelit podczas wysiłku i może powodować stan zwany endotoksemią, a w skrajnych przypadkach nawet wstrząs septyczny.
Stres oksydacyjny
Dodatkowo, badając uczestników jednego z najcięższych ultramaratonów, Western States ® 100-Mile Endurance Run, wykazano, że zażywanie ibuprofenu wiąże się ze zwiększonym stresem oksydacyjnym. Stres oksydacyjny to niezdolność do detoksykacji i naprawy uszkodzeń układów organizmu spowodowanych produkcją wolnych rodników i nadtlenków, które mogą niszczyć komórki i zakłócać normalne wytwarzanie energii w komórkach. Po wyścigu poziom mierzonych markerów stanu zapalnego (F2-izoprostany) we krwi był podwyższony o 37% powyżej normy w grupie stosującej ibuprofen, w porównaniu z 20% wzrostem w grupie bez ibuprofenu. Te same markery, mierzone w moczu po wyścigu, były zwiększone o 138% u osób stosujących ibuprofen i niezmienione u osób niestosujących. Te dane pokazują, że ibuprofen istotnie zwiększa obciążenie organizmu, zwłaszcza w przypadku zawodów wytrzymałościowych.
Zahamowanie adaptacji mięśniowej
Budowanie kondycji fizycznej polega w istocie na uszkadzaniu mięśni. Uszkodzenie mięśni po treningu wywołuje reakcję zapalną, która jest początkiem procesu gojenia i ma kluczowe znaczenie dla leczenia urazów i regeneracji po treningu. Powstałe po treningu mikrourazy, stymulując reakcję zapalną, sygnalizują organizmowi dostarczenie zasobów, takich jak krew, tlen i składniki odżywcze, aby rozpocząć proces gojenia. Następnie więc, w odpowiedzi na uszkodzenie, włókna mięśniowe są naprawiane i odbudowywane mocniej niż przed dewastacją. Tymczasem działanie NLPZ polega na zmniejszeniu produkcji wspomnianych wcześniej prostaglandyn, które odpowiadają za wywołanie i utrzymywanie stanów zapalnych w organizmie, rozszerzając naczynia krwionośnie i zwiększając ich przepuszczalność. Oznacza to, że stosowanie leków przeciwzapalnych podczas lub po wysiłku zapobiega lub spowalnia inicjowanie procesu gojenia, hamuje, a nawet całkowicie anuluje adaptację do ćwiczeń i osłabia prawidłowe efekty treningu.
Czy leki przynoszą jakiekolwiek korzyści?
Czy rzeczywiście biegacze zdają sobie sprawę ze wskazanych wyżej możliwych następstw przyjmowania leków przeciwzapalnych przed lub w trakcie wysiłku? Okazuje się, że nie. Ponad 40% biegaczy nic nie wie o możliwych skutkach ubocznych żołądkowo – jelitowych czy nerkowych. Brak świadomości w połączeniu z długotrwałym stosowaniem NLPZ, zwłaszcza podczas każdego biegu, może potencjalnie prowadzić do problemów zdrowotnych. W przypadku maratończyków i biegaczy ultramaratonów ryzyko jest jeszcze większe. Negatywne konsekwencje przyjmowania NLPZ są odpowiedzialne za 30% wszystkich przyjęć do szpitala z powodu niepożądanych reakcji na leki. Skoro jednak biegacze biorą leki przeciwbólowe najczęściej zapobiegawczo, w obawie przed bólem, to na koniec warto odpowiedzieć na najważniejsze pytanie: czy NLPZ mogą choć trochę pomagać?
W przywołanym już wyżej badaniu uczestników Western States ® 100-Mile Endurance Run wykazano, że użytkownicy ibuprofenu doświadczyli tego samego stopnia uszkodzenia i bolesności mięśni w porównaniu z osobami, które leków nie brały. Co więcej, stosowanie ibuprofenu skutkowało niewielkim wyciekiem bakterii okrężnicy do krwiobiegu, który powodował nawet więcej stanów zapalnych (od 25% do 88%, w zależności od biomarkera). Czyli ibuprofen powoduje oraz wzmacnia stany zapalne i stres oksydacyjny, może zahamować lub spowolnić regenerację mięśni po wysiłku, a jednocześnie nie zmniejsza ryzyka uszkodzenia mięśni ani bolesności, nie przynosi ulgi w wysiłku fizycznym i nie poprawia wydolności. Zamaskowanie bólu wcale nie zapobiega uszkodzeniom i choć może umożliwić kontynuację treningu w krótkim okresie, to ostatecznie doprowadzi do poważniejszych i trwalszych kontuzji w przyszłości.
Okazuje się więc, że wysokie rozpowszechnienie stosowania ibuprofenu i innych NLPZ przez sportowców jest bezpodstawne, gdyż nie przynosi żadnych wymiernych korzyści. Warto zdać sobie z tego sprawę i uświadomić ryzyko, jakie niesie stosowanie NLPZ przed i w trakcie wysiłku. Ból jest ważnym sygnałem od organizmu i lepiej go wysłuchać, niż zagłuszyć lekami.
Źródła:
https://www.mdpi.com/2075-4663/5/1/11/htm
https://www.runnersworld.com/health/a-guide-to-over-the-counter-pain-meds/slide/1
https://napieraj.pl/utmb-o-krok-dalej-niz-wada/
http://www.atrailrunnersblog.com/2009/08/erik-skaggs-hospitalized-for-renal.html
https://www.runnersworld.com/trail-running/a20802349/an-interview-with-ultrarunner-erik-skaggs/
https://www.runnersworld.com/health-injuries/a20839913/a-guide-to-over-the-counter-pain-meds/
https://medicine.yale.edu/news-article/marathon-running-and-kidney-damage-what-runners-should-know/
https://www.sciencedaily.com/releases/2013/04/130420110656.htm
https://link.springer.com/article/10.1007/s40279-014-0153-2
https://journals.humankinetics.com/view/journals/ijsnem/9/4/article-p426.xml
https://bmjopen.bmj.com/content/3/4/e002090.short
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/ijpp.12646
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1877065710000576
https://www.bmj.com/content/329/7456/15?eaf=
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21081799/
https://runnersconnect.net/ibuprofen-and-running/
https://emj.bmj.com/content/34/10/637.abstract
https://runningmagazine.ca/health-nutrition/nsaids-and-endurance-running-what-are-the-risks/
https://www.marathontrainingacademy.com/anti-inflammatories
J. Kamińska, M. Pawlak “The use of analgesics among poznań marathon runners” Human MovementT (ISSN 1899-1955), Chair of Biomedical Foundations of Physical Activity, Department of Biochemistry, Poznan University of Physical Education, Poznań, Poland
M. Machida, T. Takemasa “Ibuprofen administration during endurance training cancels running-distance-dependent adaptations of skeletal muscle in mice”, Graduate School of Comprehensive Human Sciences, University of Tsukuba, Tsukuba, Ibaraki 305-0006, Japan
